Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından duyurulan tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES), çalışma hayatının âdeta kangrenleşmiş kıdem tazminatı problemine kökten çözüm getiriyor. Mevcut sistemde, işçilerin kıdem tazminatlarını alma oranı yüzde 15'lerde kalırken, çalışanlar çeşitli nedenlerle bu hakkından yararlanamıyor. Hâlbuki aslında "emeklilik ikramiyesi" olan kıdem tazminatının, kazanılmış bir hak konumunda sabitlenmesi gerekiyor. İşte buradan hareketle geliştirilen yeni karma modelde, istifa edenlerin de haklarını alacağı ve dava süreçlerine son verecek bir sistem öngörülüyor.
1 OCAK 2022'DEN İTİBAREN
Sistem, işçi ve işverenler ile emeklilik şirketlerinin uyum kabiliyetlerinin artırılması ve süreçte öngörülebilirlik için, 1 Ocak 2022 itibarıyla başlayacak. İlgili kanunun yürürlüğe girmesiyle tüm çalışanların kıdem tazminatına tabi geçmiş döneme ilişkin hakları aynı şekilde ve aynı şartlara tabi olarak korunacak. 1 Ocak 2022'den sonra işten ayrılan çalışanlar, geçmiş kıdem tazminatını alabilecek. Çalışanın, TES öncesi çalışmalarından dolayı yeni sisteme bir aktarım yapılmayacak.
YÜZDE 3 İŞVEREN KATKISI
Yeni modelde ise yüzde 5,33 kıdem hakkı, eski kıdem tazminatı hükümlerine uygun olarak korunacak. Yüzde 3 işveren katkısı, çalışanın bireysel fon hesabına aylık olarak yatırılacak. Böylece çalışan, kıdem tazminatını hak edecek şekilde sözleşmesini sonlandırmış ise, yüzde 5,33 (her yıl için 19 günlük ücret karşılığı) kıdem tazminatını alacak, yüzde 3'lük prim de fon hesabında tutulacak.
HER DURUMDA HAK
Bir çalışanın iş veya hizmet sözleşmesi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hâller ve benzeri sebeplerle bile sona ererse çalışılan iş yerindeki süreler için işveren katkı payı ile devlet katkısı toplamının yüzde 50'si TES sigorta hesabına aktarılacak. Yüzde 50'si de çalışanın hesabında kazanılmış hak olarak tutulacak. Çalışan istifa ettiğinde, bireysel fon hesabındaki tutarlar kazanılmış hak olarak kendisinde kalacak.
BLOKE ŞARTLARI
İş veya hizmet sözleşmesi bir yıldan daha az sürede ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hâller ve benzeri sebeplerle veya istifa yoluyla sona ermişse çalışanın işveren katkı payı ile devlet katkısı toplamının yüzde 50'si TES sigorta hesabına aktarılacak. Her ne durumda olursa olsun çalışanın kendi katkısı, bireysel fon hesabında birikecek. TES sigorta hesabına aktarılacak tutar, varsa hukuki süreç kesinleşinceye kadar çalışanın hesabında blokeli olarak bekletilecek.
ÇEKİM YAPMA İMKÂNI
Yeni sisteme tabi olanlarda 60 yaşını doldurmamış katılımcılara, ilk konut edinimi, evlilik (bir kereye mahsus), ağır hastalık ve işsiz kalınması (bir defaya mahsus - sözleşmenin nasıl sona erdiği önemli olmayacak) sebeplerinden her biri için, başvuru tarihi itibarıyla bireysel TES hesabında bulunan birikim tutarının yüzde 10'unu geçmemek üzere, talebi hâlinde defaten ödeme yapılabilecek. Çoklu yararlanma hâlinde, ödeme oranlarının toplamı yüzde 20'yi geçemeyecek.
566 TL FAZLADAN MAAŞ
Yeni sistemdeki katılımcı, 60 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanacak. Talepte bulunanlara emeklilik hesabındaki birikimlerinin yüzde 25'ini geçmemek üzere defaten ödeme yapılabilecek. Ödeme oranı toplamı (emeklilik ve kısmi çıkış toplamı) yüzde 30'u geçemeyecek. Kalan tutar aylık olarak ödenecek. Asgari ücretli bir çalışan 25 yıl sistemde kalırsa, emekli maaşına, TES sayesinde bugüne göre 300-566 lira arasında ilave maaş alabilecek.
